Ð¥ÑÑ€Ñв ÑдгÑÑрийн аль нÑгийг тохироогүй, гÑÑ€ÑÑндÑÑ
туÑгаагүй бол гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ñан гÑж үзÑхгүй.
ГÑÑ€ÑÑний “гол нөхцлийг тохироогүй бол†гÑдгийг юу гÑж ойлгох
вÑ?
“Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑний гол нөхцлийн аль нÑгийг
тохироогүй бол†гÑдÑгт гол нөхцлүүдийн аль нÑгийн талаар ажил олгогч болон
ажилтан амаар тохиролцон ажил үүрÑг гүйцÑтгÑж байÑныг хамааруулахгүй. ÐÐ½Ñ Ð½ÑŒ
бичгÑÑÑ€ гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð°Ð³Ò¯Ð¹ ч амаар тохироод ажил үүргÑÑ Ð³Ò¯Ð¹Ñ†ÑтгÑж байÑан бол
хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð°Ð³Ò¯Ð¹Ð´ тооцохгүй гÑÑÑн үг биш.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑний гол нөхцлүүдийг Ñ…ÑлÑлцÑн туÑгах талаар
тодруулан өгнө үү?
Ðжил олгогч хөдөлмөрийн тухай хуулийн дагуу ажил,
албан тушаалын жагÑаалт, ажлын байрны тодорхойлолт болон албан тушаалын лавлах,
үндÑÑн цалингийн ÑүлжÑÑ, жишиг болон нÑмÑгдÑл хөлÑ, нÑмÑгдлийн Ñ…ÑмжÑÑ, шагнал
урамшуулал, түүнийг олгох нөхцөл журмыг баталж мөрдүүлÑÑ… үүрÑгтÑй. Иймд гÑÑ€ÑÑний
гол нөхцлүүд нь ÑдгÑÑÑ€ журам, зааварт үндÑÑлÑгдÑÑн байх нь зүйтÑй. Хөдөлмөрийн
нөхцлийн хувьд мөн ажил олгогч нь ажлын байр Ñ‚ÑƒÑ Ð±Ò¯Ñ€Ð¸Ð¹Ð½Ñ…ÑÑ Ñ…Ó©Ð´Ó©Ð»Ð¼Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ нөхцлийн
үнÑлгÑÑг мÑргÑжлийн байгууллагаар тогтоолгоÑон байх үүрÑг хүлÑÑдÑг.
Гол Ð½Ó©Ñ…Ñ†Ð»Ó©Ó©Ñ Ð³Ð°Ð´Ð½Ð° буÑад Ñмар нөхцлүүдийг гÑÑ€ÑÑнд туÑгах вÑ?
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑнд “гол нөхцлөөцгадна дараахь
“буÑад нөхцлүүдийг†туÑгах Ñ‘Ñтой. (УДШ-ийн 2006.7.3-ны 33 дугаар тогтоол) Vүнд:
• хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑний болон ажил үүрÑг гүйцÑтгÑж
ÑхлÑÑ… хугацаа,
• нÑмÑгдÑл хөлÑ, нÑмÑгдÑл, шагнал урамшуулал, бүх
төрлийн хөнгөлөлт, Ñ‚ÑтгÑмж, Ñ‚ÑдгÑÑрийг олгох нөхцөл журам,
• ажил, амралтын цаг, Ñ‚ÑдгÑÑрийн үргÑлжлÑÑ… хугацаа,
• хөдөлмөрийн Ñахилга, Ñд хөрөнгийн хариуцлага,
• ажилтны Ñрх зүйн болон хувийн байдлын онцлог
(тухайлбал, ÑмÑгтÑй, наÑанд хүрÑÑгүй, хөгжлийн бÑрхшÑÑлтÑй, одой хүмүүÑийн
болон ахмад наÑтны, гадаадын иргÑн, харьÑалалгүй хүний хөдөлмөр гÑÑ… мÑÑ‚)-той
холбоотой аÑуудлын талаар талуудын харилцан тохиролцÑон нөхцлүүдийг хамааруулна.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ð½ÑŒ хамтын гÑÑ€ÑÑ, Ñ…ÑлÑлцÑÑрт нийцÑÑн байна
гÑÑнийг тодруулж өгнө Ò¯Ò¯?
ÐÐ½Ñ Ð½ÑŒ хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑнд туÑгаÑан нөхцлүүд нь
байгууллагын Ñ…ÑмжÑÑнд мөрдөж байгаа хамтын гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð¾Ð»Ð¾Ð½ Ñалбар, нутаг дÑвÑгÑÑ€,
улÑын Ñ…ÑмжÑÑний Ñ…ÑлÑлцÑÑÑ€ÑÑÑ€ тохирÑон Ð½Ó©Ñ…Ñ†Ð»Ó©Ó©Ñ Ð´Ð¾Ñ€Ð´Ñон байх Ñ‘Ñгүй гÑÑÑн үг.
ЖишÑÑлбÑл, хамтын гÑÑ€ÑÑнд өвчтÑй хүн аÑарÑан үед Ñ‚ÑÑ€ хугацааны цалин хөлÑийг
бүрÑн олгохоор тохирÑон бол таны хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑнд цалингийн тодорхой хувиар,
ÑÑвÑл олгохгүй байхаар туÑгаÑан байж болохгүй гÑÑÑн үг.
Ð¥ÑÑ€Ñв хууль тогтоомж, хамтын гÑÑ€ÑÑ, Ñ…ÑлÑлцÑÑрт
зааÑан Ð½Ó©Ñ…Ñ†Ð»Ó©Ó©Ñ Ð´Ð¾Ñ€Ð´ÑƒÑƒÐ»Ñан хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑний нөхцөл байвал Ñ‚ÑÑ€ заалт хүчин
төгөлдөр Ð±ÑƒÑ Ð±Ð¾Ð»Ð¾Ñ… юм.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ñ…ÑзÑÑ Ñ…Ò¯Ñ‡Ð¸Ð½ төгөлдөр болох вÑ?
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ð½ÑŒ талууд (ажил олгогч ба
ажилтан хоёр) гарын Ò¯ÑÑг зурÑан Ó©Ð´Ñ€Ó©Ó©Ñ ÑхлÑн хүчин төгөлдөр болдог юм. “Гарын
Ò¯ÑÑг зурÑан†гÑдÑгт хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑнд ажил олгогч иргÑн болон ажил олгогч
хуулийн ÑтгÑÑд, байгууллагыг төлөөлж Ñрх бүхий албан тушаалтан, мөн нөгөө
Ñ‚Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ Ð°Ð¶Ð¸Ð»Ð´ орохыг Ñ…Ò¯ÑÑÑн Ñрх зүйн чадамж бүхий иргÑн Ó©Ó©Ñ€Ó©Ó© гарын Ò¯ÑÑг зурÑан
байхыг Ñ…ÑлнÑ.(УДШ-ийн 2006.7.3-ны 33 дугаар тогтоол)
БичгÑÑÑ€ байгуулаагүй ч ажил үүргÑÑ Ñ…Ð¸Ð¹Ð¶ байгаа бол гÑÑ€ÑÑ
байгуулаагүй гÑж үзÑÑ… Ò¯Ò¯?
Ðжилтан болон ажил олгогч амаар тохиролцÑоны дагуу
ажилтан ажил үүргÑÑ Ð³Ò¯Ð¹Ñ†ÑтгÑж ÑÑ…ÑлÑÑн ба хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг бичгÑÑÑ€ нөхөн
байгуулахаар харилцан тохиролцÑон нөхцөлд хөдөлмөрийн Ñрхийн харилцааг амаар
тохиролцÑон үеÑÑ ÑÑ…ÑлÑÑн гÑж тооцож болно.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг бичгÑÑÑ€ байгуулаагүй бол Ñах вÑ?
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг бичгÑÑÑ€ байгуулаагүй тохиолдолд
ажил гүйцÑтгүүлÑÑн албан тушаалтныг 5000-20000 төгрөгөөр, аж ахуйн нÑгж
байгууллагыг 50000-100000 төгрөгөөр хөдөлмөрийн улÑын байцаагч буюу шүүгч
торгоно.
Хуульд зааÑнаар ажил олгогч буюу түүний Ñрх
олгоÑон албан тушаалтан иргÑнтÑй хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг бичгÑÑÑ€ байгуулж, гÑÑ€ÑÑний
нÑг хувийг ажилтанд өгөх үүрÑгтÑй байдаг.
ТүүнчлÑн хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг бичгÑÑÑ€ байгуулаагүй
тохиолдолд Ð°Ð¶Ð¸Ð»Ñ‚Ð½Ð°Ð°Ñ Ð°Ð¶Ð¸Ð», үүрÑг гүйцÑтгÑхийг шаардаж болохгүй.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг туршилтын хугацаагаар байгуулдаг уу?
ТиймÑÑ. ШинÑÑÑ€ ажилд орж байгаа ажилтан болон
дагалдан Ñуралцагчидтай ажил олгогчийн хөдөлмөрийн дотоод журмаар тогтооÑон
туршилтын болон Ñургалтын хугацаатай хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг заавал байгуулдаг.
ÐнÑÑ…Ò¯Ò¯ гÑÑ€ÑÑний хугацаа нь 6 ÑÐ°Ñ€Ð°Ð°Ñ Ð¸Ð»Ò¯Ò¯Ð³Ò¯Ð¹ байна. ÐÐ½Ñ Ð½ÑŒ ÑˆÐ¸Ð½Ñ Ð°Ð¶Ð¸Ð»Ñ‚Ð½Ñ‹Ð³ тухайн
ажилд дадлагажуулж, ажлын баримжаа олгох зорилготой юм.
Туршилтын хугацаа дууÑвал Ñах вÑ?
Туршилтын болон Ñургалтын хугацаа дууÑÑан бол
хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг шинÑÑÑ€ байгуулах Ñ‘Ñтой. Ð¥ÑÑ€Ñв туршилтын хугацаа дууÑÑан ч
хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑгÑÑ ÑˆÐ¸Ð½ÑчлÑн байгуулахгүй байгаа бол хөдөлмөрийн тухай хуулийг
зөрчиж байна гÑÑÑн үг. Иймд туршилтын хугацаа дууÑах үеÑÑ€ ажилтан болон ажил
олгогч Ó©Ó©Ñ€Ñдөө Ñанаачлан шинÑÑÑ€ хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ñ… Ñ‘Ñтой.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг хугацаагүй байгуулдаг уу?
ТиймÑÑ. Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг хугацаатай буюу
хугацаагүй байгуулж болно. Ð¥ÑÑ€Ñв ажилтан та байнгын ажлын байранд ажилладаг бол
ажил Ð¾Ð»Ð³Ð¾Ð³Ñ‡Ð¾Ð¾Ñ Ñ‚Ð°Ð½ÑŒÑ‚Ð°Ð¹ хөдөлмөрийн “хугацаагүй†гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ñ… үүрÑгтÑй.
ГÑхдÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð½Ð³Ñ‹Ð½ ажлын байран дах хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг
ажилтан болон ажил олгогч хоёр талууд харилцан тохиролцÑоноор хугацаатай
байгуулж болдог.
Талууд харилцан тохиролцож хугацаатай гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ñ… гÑдгийг
тайлбарлаж өгнө үү?
Хөдөлмөрийн хуулинд зааÑнаар байнгын ажлын байранд
байгуулах хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг “талууд харилцан тохиролцÑоноор†хугацаатай
байгуулж болно гÑдÑг нь ажилтан ба ажил олгогчийн Ñ…Ñн алины Ñанаачлагаар,
Ñ‚ÑдгÑÑрийн харилцан тохиролцооны үндÑÑн дÑÑÑ€, тодорхой үндÑÑлÑл, шаардлага
Ò¯Ò¯ÑÑÑн тохиолдолд хамаарах юм. Тодруулбал, ÑÐ½Ñ Ð½Ó©Ñ…Ñ†Ó©Ð»Ð´ шаардлага, шалтгааныг, мөн
талуудын Ñ…Ò¯ÑÑл зоригийн илÑрхийлÑлийг хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑнд зайлшгүй тодорхой
туÑгаÑан байх Ñ‘Ñтой юм.(УДШ-ийн 2006.7.3-ны 33 дугаар тогтоол)
“Байнгын ажлын байр†гÑдгийг Ñ…ÑрхÑн ойлгох вÑ?
“Байнгын ажлын байр†гÑж ажил олгогчийн зааÑан
ажлын байранд, тогтооÑон горимын дагуу, түүнÑÑÑ Ð¾Ð»Ð³Ð¾Ñон хөдөлмөрийн багаж
Ñ…ÑÑ€ÑгÑлÑÑÑ€, ажил олгогч болон түүний төлөөлөгчийн удирдлагын дор, баталÑан
норм, үнÑлгÑÑ, ÑүлжÑÑгÑÑÑ€ цалин Ñ…Ó©Ð»Ñ Ð°Ð²Ñ‡, ажлын өдөр ÑÑлжийн давтамжтайгаар
гүйцÑтгÑÑ… ажил үүргийг Ñ…ÑлнÑ.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг Ñмар үед хугацаатай байгуулдаг вÑ?
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑг дараах тохиолдолд хугацаатай
байгуулдаг. Vүнд:
1.ажил, албан тушаал нь хууль болон буÑад
шийдвÑÑ€ÑÑÑ€ Ñ…ÑвÑÑÑ€ хадгалагдаж байгаа ажилтны оронд ажиллах ажилтантай Ñзгүй
байгаа ажилтныг ажилдаа ÑргÑж орох хүртÑл,
2.улирлын болон түр ажилд тухайн ажлын үргÑлжлÑÑ…
хугацаагаар,
3.шинÑÑÑ€ орж байгаа ажилтантай хөдөлмөрийн дотоод
журмаараа тогтооÑон туршилтын хугацаагаар,
4.дагалдан Ñуралцагчидтай Ñургалтын хугацаагаар
Ñ‚ÑƒÑ Ñ‚ÑƒÑ Ñ…ÑƒÐ³Ð°Ñ†Ð°Ð°Ñ‚Ð°Ð¹ хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð½ ажиллуулж болно.
Ðжил, албан тушаалыг Ñмар тохиолдолд Ñ…ÑвÑÑÑ€ хадгалдаг вÑ?
Дараахь тохиолдолд ажил, албан тушаалыг Ñ…ÑвÑÑÑ€
хадгалдаг. Vүнд:
1.төрийн байгууллагын Ñонгуульт үүрÑг гурван Ñар
хүртÑл хугацаагаар гүйцÑтгÑж байгаа;
2. ÑÑлжийн амралттай байгаа;
3.ÑмнÑлгийн шинжилгÑÑ Ñ…Ð¸Ð¹Ð»Ð³ÑÑ…, донорын үүрÑг
гүйцÑтгÑÑ…, Ñмчийн магадлагаагаар болон захиргааны чөлөөтÑй байгаа;
4. жирÑмÑний болон амаржÑаны амралттай болон
хүүхÑд аÑрах чөлөөтÑй байгаа;
5.хамтын гÑÑ€ÑÑ, Ñ…ÑлÑлцÑÑÑ€ байгуулах, Ñ…ÑлÑлцÑÑ
хийхÑд болон хууль тогтоомжийн дагуу зохион байгуулÑан ажил хаÑлтад оролцож
байгаа;
6. цÑргийн зарлан дуудах Ñ…ÑƒÑƒÐ´Ð°Ñ Ð°Ð²Ñан ажилтныг
цÑргийн жинхÑÐ½Ñ Ð°Ð»Ð±Ð°Ð½Ð´ татÑан тухай цÑÑ€Ñг татлагын комиÑÑын шийдвÑÑ€ гартал;
7. хууль тогтоомж, хамтын ба хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑнд
зааÑан буÑад тохиолдол.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑний хугацаа дууÑÑан ч ажлаа үргÑлжлүүлÑн
хийж байгаа бол гÑÑ€ÑÑг дахин шинÑÑÑ€ байгуулах уу?
Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 23 дугаар зүйлд зааÑнаар
хөдөлмөрийн хугацаатай гÑÑ€ÑÑний хугацаа дууÑах үед талууд түүнийг цуцлах Ñанал
тавиагүй бөгөөд ажилтан ажлаа гүйцÑтгÑÑÑÑÑ€ байгаа бол уг гÑÑ€ÑÑг анх зааÑан
хугацаагаар ÑунгагдÑанд тооцдог. Иймд гÑÑ€ÑÑг дахин шинÑÑÑ€ байгуулах
шаардлагагүй.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑний хугацааг Ñаж тодорхойлдог вÑ?
“Хугацаатай гÑÑ€ÑцгÑдÑг нь хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑний
үргÑлжлÑÑ… хугацааг хуанлийн он, Ñар, өдрөөр, ÑÑхүл жил, улирал, Ñараар, үйл
Ñвдлаар (тухайлбал, ажил албан тушаал нь Ñ…ÑвÑÑÑ€ хадгалагдаж буй ажилтан ÑргÑж
ажилдаа ортол гÑÑ… мÑÑ‚) тодорхойлогдÑон байна. ÐнÑÑ…Ò¯Ò¯ гÑÑ€ÑÑний хугацааг
тоолохдоо ИргÑний хуулийн хугацаа тоолох журмыг Ñ…ÑÑ€ÑглÑнÑ.
Хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ñ…Ð³Ò¯Ð¹ ажиллуулах тохиолдол их
байдаг. ГÑÑ€ÑÑгүй ажиллаж байгаад оÑолд орÑон бол Ñах вÑ?
Ðжил олгогч хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ñ…Ð³Ò¯Ð¹Ð³ÑÑÑ€
ажилтнаар ажил, үүрÑг гүйцÑтгүүлÑÑн тохиолдолд Ñ‚Ñдний хоорондох маргааныг Хөдөлмөрийн
тухай хуулийг баримтлан шийдвÑрлÑÑ… бөгөөд харин хөдөлмөрийн гÑÑ€ÑÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð°Ð³Ò¯Ð¹
нь ажилтны Ð±ÑƒÑ€ÑƒÑƒÐ³Ð°Ð°Ñ Ð±Ð¾Ð»Ñон нь тогтоогдвол маргааныг ИргÑний хуульд зааÑны
дагуу шийдвÑрлÑнÑ. Ðжилтны Ð±ÑƒÑ€ÑƒÑƒÐ³Ð°Ð°Ñ Ð±Ð¾Ð»Ñон бол ÑÐ½Ñ Ð½ÑŒ ажилтан хөдөлмөрийн
хуулийн дагуу хохирлоо нөхөн төлүүлÑÑ… ÑрхÑÑ Ð°Ð»Ð´Ð°Ð½Ð° гÑÑÑн үг юм.